فرسودگی شغلی
مقدمه
با پیچیده ترشدن روز افزون جوامع امروزی، رسالت سازمانها برای برآوردن انتظارات جوامع، حساسی تر و مهم تر می شود، به طوری که می توان اذعان کرد که دنیای ما دنیای سازمانهاست و آنچه امروز در بین اهل فن و به اتفاق نظر به یقین تبدیل شده، نقش اساسی نیروی انسانی به عنوان عامل گردانده اصلی سازمانهاست. به عبارت دیگر، انسانها به کالبد سازمان جان می دهند. بی تردید، نیروی انسانی کارآمد و خود انگیخته می تواند برای رشد خود و توسعه و دستیابی به هدف های برنامه ریزی شده سازمان، بیشترین کارآیی را داشته باشد[1]. فرسودگی شغلی از جمله خطرات شغلی است که در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. این معضل علاوه بر بروز اثرات نامطلوب جسمی، عوارضی روانی متعددی نیز به همراه داشته است از واژه فرسودگی برای توصیف پاسخ های انسان در برابر فشارهای روانی تجربه شده استفاده می شود.
. بیان مسئله و ضرورت اجرا
امروزه محققان مباحث نیروي انسانی پی برده اند که نیروي انسانی واجد شرایط و ماهر، عامل با ارزش و سرمایه اي بی پایان در جهت رشد و توسعه سازمان ها وکشورها است . به طوري که در طی نیم قرن گذشته بخش قابل توجهی از پیشرفت کشورهاي توسعه یافته مرهون تحول در نیروي انسانی کار آزموده بوده است . تجارب شایسته سازمانهاي موفق درباره ارزش نیروي انسانی مبین اهمیت سرمایه هاي انسانی شاغل در آنها است . آنها عظمت و بزرگی سازمان هاي خود را به اندازه کسانی می دانند که برایشان کار می کنند . انسان را سرچشمه تمامی خلاقیتها، تواناییها و زیبایی ها می دانند و معتقدند چنانچه فضا و شرایط براي انسان در سازمان فراهم شود توانایی او شکوفا و متجلی می گردد .این گونه سازمانها کامیابی یا شکست سازمان خود را به میزان وفاداري و شایستگی نیروي انسانی خود نسبت می دهند و در نهایت براین عقیده اند که اگر سازمانی شایستگی حفظ نیروي وفادار و مشخص خود را نداشته باشد به آرامی به افول کشیده خواهد شد[15].
فرسودگی شغلی از جمله خطرات شغلی است که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است و برای توصیف پاسخ های انسان در برابر فشار های روانی تجربه شده، استفاده می شود، مازلاک بر این باور است که فرسودگی شغلی می تواند باعث افت کیفیت ارائه خدمات گروه، عاملی برای دست کشیدن از یک شغل، غیبت و یا روحیه پائین باشد و با اختلال هایی همچون خستگی بدنی، بی خوابی، مشکلات خانوادگی و زناشویی ارتباط داشته باشد. نشانگان فرسودگی، یک اختلال روانی نیست ولی به آهستگی در طول زمان گسترش می یابد و ممکن است به یک ناتوانی روانی تبدیل شود.
– مراحل ایجاد فرسودگی شغلی
به عقیده ساعتچی مراحل پنج گانه فرسودگی شغلی عبارتند از :
- مرحله ماه عسل: در این مرحله فرد احساسات شادمانی و سرخوشی ناشی از برخورد با شغل جدید را تجربه می کند این احساسات عبارتند از: تهییج ، اشتیاق ، غرور و چالش
- مرحله کمبود سوخت: در این مرحله فرد نوعی احساس مبهم زوال ، خستگی و گیجی را تجربه می کند. نشانه های این مرحله عبارتند از: نارضایتی شغلی، عدم کارایی، اختلال در خواب و احساس خستگی
- مرحله نشانه مزمن: نشانه های عادی این مرحله عبارتند از: فرسودگی مزمن، بیماری جسمی، خشم و افسردگی
- مرحله بحران: در این مرحله فرد احساس می کند که بر او ستم رفته است و تمایلات مربوط به بدبینی ، شک و تردید نسبت به خود، در او افزایش می یابد.
مرحله برخورد با دیوار: این مرحله از نشانگان فشار روانی ناشی از فرسودگی شغلی با به پایان رسیدن نیروی فرد برای سازگاری با محیط کار مشخص می شود و احتمال دارد در این مرحله فرد شغل خود را از دست بدهد
رویکرد تبادلی چرنیس[1]
در این مدل حرکت به طرف فرسودگی شغلی شامل چند مرحله است:
- مرحله ی اول ـ فشار روانی[2]: منابع استرس که از علل به وجود آورنده ی فرسودگی شغلی به شمارمی‌روند، متعدد هستند و می‌توان استرسور های فردی (انتظار، انگیزش) و استرسور های بین فردی (تماس با مراجعان در رابطه با همکاران) و استرسور های سازمانی (تراکم کاری[3]، مقررات اداری و فشار کاری) را نام برد.
- مرحله دوم ـ آشفتگی روانی[4]: این مرحله با مولفه های روان شناختی (عزت نفس پایین، خستگی عاطفی) و مولفه های جسمانی (سردرد، خستگی) و مولفه های رفتاری (استفاده از الکل، اختلاف خانوادگی) همراه است. این مرحله همان مولفه ی تحلیل عاطفی مسلچ است.
بازدیدها: 26