نقش موقعیت جغرافیایی در تحولات حکومت در ایران
بيان مسئله
جغرافیای سیاسی شاخهای از علم جغرافیاست که تأثیرپذیری و تأثیرگذاری سیاست و قدرت در محیط جغرافیایی و به بیان دیگر، تأثیر تصمیمات سیاسی بر محیط جغرافیایی را مورد کاوش و بررسی قرار میدهد. نقش ویژه جغرافیای سیاسی، سازماندهی سیاسی فضا در سطح محلی، ملی و منطقهای است و ژئوپلیتیک که به طور سنتی بر اساس اطلاعات، دیدگاهها و تکنیکهای جغرافیایی به مسائل سیاست خارجی کشورها میپردازد، یک نوع جغرافیای سیاسی کاربردی قلمداد میشود. طرح مدلهای فضایی براساس الزامات جغرافیایی، به عنوان راهنمایی برای سیاست خارجی کشورها را، ابتدا جغرافیدانان ارائه کردند و سپس کاربرد وسیعی در سیاست عملی پیدا کرد. 3 جغرافیای سیاسی پدیدههای سیاسی را در فضای درونی یک کشور مورد بحث قرار میدهد که به طور سنتی شامل مفاهیمی مانند مرز، ملت، حکومت و سرزمین است. نظر به این که یک کشور در بطن مطالعات جغرافیای سیاسی جای دارد از پیوند سه عامل ملت، حکومت و سرزمین، کشور تشکیل میشود؛ بنابراین همه موضوعات مرتبط با این مفاهیم، مانند ریشهیابی مسائل قومی، جریانات مهاجرت، تحلیل قدرت سیاسی نواحی شهری، تحلیل فضایی قدرت سیاسی در سطح کشور، تقسیمات کشوری و رقابتهای مکانی، دولت محلی، تمرکز و عدم تمرکز قدرت سیاسی و جغرافیای انتخابات، از جمله مسائل مرتبط با کشور هستند که امروزه در جغرافیای سیاسی مورد توجه و بررسی قرار میگیرند. از طرف دیگر، در حوزه مسائل جهانی نیز که قلمرو مطالعات ژئوپلیتیک است، به طور سنتی درباره مناسبات قدرت در سطح جهان و راههای دستیابی به قدرت جهانی و افزایش آن بحث و بررسی میشود
تعریف مفاهيم و اصطلاحات
مهم ترین واژه ها و اصطلاحات بکار رفته در این تحقیق به شرح زیر می باشد.
ژئوپولیتیک (Geopolitics)
این واژه برای اولین بار در سال 1899 توسط رودلف کلین استاد علوم سیاسی دانشگاه اوپا لا که تحت تاثیر کتاب جغرافیای سیاسی فردریک راتزل و کتاب تاثیر نیروی دریایی در تاریخ آلفرد ماهان قرار داشت ارائه شد. منظور وی این واژه مطالعه ساختار جغرافیایی حکومت بود. در طول نیمه اول قرن بیستم واژه ژئوپلتیک به عنوان یکی از موضوعات مورد مطالعه در جغرافیای سیاسی عمدتاً به نقش عوامل جغرافیای در تعیین سیاست خارجی یک کشور اشاره داشت و نظریه هایی هم که در این دوره توسط علمای ژئوپلتیک ارائه شد مثل هارتلند میکندر، فضای حیاتی هاوس هوفر و ریملند اسپایکمن ناظر بر همین معنا بود. در سالهای پس از جنگ جهانی دوم و شکست آلمان نازی ، مطالعات ژئوپلتیکی به دلیل ذهنیت نامطلوبی که در ارتباط با حزب نازی و ژئوپلتیک خاص آلمان به وجود آمده بود متوقف شد و جغرافیدانان آمریکایی به ویژه تمرکز مطالعاتی خود را در سطح حکومت و چکونگی حفظ تمامیت ارضی آن قرار دادند
جغرافیای سیاسی
جغرافیای سیاسی به عنوان زیر مجموعه ای از جغرافیای انسانی (که نباید آن را با ژئوپلتیک خلط کرد) عبارت است از مطالعه ی مکان بندی sمقوله ها نه تنها شامل اندازه و قواره ی کشورها بر اساس مسیر مرزهای آن ها است ، بلکه به علاوه مکان گزینی کم و بیش مرکزی پایتخت، تقسیمات فرعی سرزمین شان ، گونه های (تیپ ها)ی گوناگونی از مرزها و همچنین پراکندگی فضایی عقاید و آراسیاسی شان را با توجه به ترکیب اجتماعی –شغلی آن ها بر حسب ناحیه ها یا جغرافیای فرهنگی شان نیز در بر می گیرد. جغرافیای سیاسی که به برکت وجود جغرافیای انتخاباتی با توفیق فراوان رو به رو بوده، چنان که آمد نباید با ژئوپلتیک که توجه خود را به ویژه معطوف به رقابت میان کشورها در مورد سرزمین ها می کند مشتبه شود. اصطلاح جغرافیای سیاسی در اواسط دهه نوزدهم در برگیرنده ی رویکردی بودکه بعد ها نام جغرافیای انسانی بر خود گرفت. جغرافیای سیاسی به صورتی که امروزه مورد بررسی قرار می گیرد ، دیر زمانی در محاق فراموشی بود و تنها در دهه های اخیر بار دیگر مورد توجه قرار گرفت و آن هم به منظور اجتناب از کاربرد اصطلاح ژئوپلتیک که پس از جنگ جهانی دوم سخن گفتن از آن به صورت یک تابو tabou در آمده بود.
نظریه های پیدایش دولت در ایران
برخی توجیهات راجع به منشاء حکومت در ایران را از بررسی نظریه های کلی تری که در باره جوامع شرقی و یا آسیایی بیان شده و تامین آن به ایران ارائه داده ایم و برخی دیگر را نیز با تحلیل های استنتاجی از آن نظریه ها و اعمال تصحیح و تعدیلاتی در آن ها بیان می کنیم تا روند پیدایش و چگونگی شکل گیری نهاد حکومت در ایران را تشریح کنیم.
نظریه استبداد شرقی مونتسکیو و هگل
این دو فیلسوف برجسته که شرق برای آن ها جذاب بود ، تفاوت های دو نظام شرق و غرب را بر بنیادهای فرهنگی توجیح کرده اند. از نظر مونتسکیو ، جوامع شرقی و بر خلاف جوامع غربی ، هیچ محدودیت و ممنوعیتی برای حاکمان خود قائل نیستند؛ زیرا اساس این جوامع بر ترس استوار است و انسان ها در این گونه جوامع خلق شده اند تا از روی ترس از اراده مطلق حاکم ، کور کورانه اطاعت کنند.
بازدیدها: 27