ماهیت نسب در اهدای جنین در حقوق ایران
مقدمه
همگام با گسترش حوزة دانش بشری و ظهور دستاوردهای نو در قلمرو علوم تجربی، مسائل و موضوعات پیچیده ی فقهی و حقوقی نیز پدیدار آمده، راه حل های مناسب خویش را می طلبند. فقه امامیه با برخورداری از اصل «اجتهاد» توانایی رویارویی با مسائل نوپیدا و ارایة بهترین راه حل ها را داراست. «تلقیح مصنوعی» نیز یکی از مسائل نوپیداست که پیشرفت دانش پزشکی آن را به عرصه فقه و حقوق کشانده و از آنجا که قوانین و مقرّرات حقوقی ما ریشه در احکام مذهبی دارد، هیچ حقوقدان و اندیشمندی در دانش حقوق، نمی تواند بدون بهره مندی از این منبع عظیم، در جهت قانونی کردن چنین مسائل جدیدی گام بردارد، بلکه نخست باید فقیهان جواز شرعی آن را تایید و حکم وضعی آن را روشن کنند، سپس به صورت ماده یا مواد قانونی درآید.
ما در این پایان نامه ابتدا به موضوع نسب پرداخته و سپس ارث بری در اهدای جنین را مورد بحث قرار دادیم ، از آنجایی که موضوع نسب و ارث لازم و ملزوم یکدیگر می باشند (تا نسب ثابت نشود ارث بری مشخص نمی شود) لذا در بعضی از موارد در این پایان نامه تفکیک مساله امکان پذیر نبوده و این دو بحث در کنار یکدیگر قرار گرفته اند
بیان مساله
نیاز به تولد ، تناسل و ادامه حیات و بطور کلی حس جاودانگی ،موضوعی است که از گذشته تا کنون با انسان بوده تا بدانجا که انگیزه ذوالقرنین (کوروش کبیر یا اسکندرمقدونی)، برای کشورگشایی، دست یافتن به اکسیر حیات و مایع جاودانگی، عنوان شده است…. اگر چه امروزه آب حیات و اکسیر جاودانگی افسانه ای بیش نمی نماید ولی کماکان حس تنازع بقا با بشر بوده و این مساله در تولید مثل و داشتن فرزند تجلی یافته است. موهبتی الهی که به یمن پیشرفتهای علمی و پزشکی، امکان آن برای افراد بیشتری فراهم گردیده است. روشهایی از قبیل اهداء اسپرم ، تخمک ، جنین ،اجاره رحم و بطور کلی تلقیح مصنوعی که اگر چه به علت برآوردن آرزوی داشتن فرزند برای تعداد زیادی از افراد و جلوگیری از پاشیده شدن بسیاری خانواده ها، درخور ستایش و تحسین است. بر همین اساس، جوامع مختلف ، بسته به میزان نفوذ مذهب و اخلاق یا مسائل اجتماعی و فرهنگی رویکردهای گوناگونی را نسبت به این پدیده ، از خود نشان داده و می دهند. در کشور ما با تصویب قانون نحوه اهداء جنین به زوجین نا بارور مصوب 29/4/82 و آیین نامه اجرائی آن مصوب 9/12/83 ، یکی از روشهای یاد شده با شرایطی خاص رسمیت یافت. مقرراتی که به لحاظ جامع نبودن آن ، فقط برخی سوالات و ابهامات مطرح در این حوزه را پاسخ داده و کماکان راجع به حقوق متولدین ناشی از اهداء جنین وتکالیف صاحبان گامت (اسپرم و تخمک) و اهداء گیرندگان گامت نسبت به این کودکان و همچنین مشروعیت سایر طرق تلقیح مصنوعی و اجاره رحم ، بحثها و مناقشات بسیاری وجود دارد که با توجه به نوظهور بودن آن، رویه قضائی نیز مجال پرداختن به آنرا نیافته است. این نوشتار تنها در مقام بررسی اهداء جنین و حقوق متولدین ناشی از آن از منظر قانون و آیین نامه مصوب و طرح برخی دیدگاه ها و ایده های فقهی و حقوقی نسبت به آن می باشد.
واژه شناسی
رویان : واژه ای است که برای توصیف مراحل اولیه رشد جنین به کار می رود و از مرحله شروع تقسیم سلولی تا هفته ششم حاملگی ؛ جنین را شامل می شود .
انتقال جنین : انتقال و جای دادن جنین در مرحله 8 سلولی یا پیشرفته تر است که از لقاح در محیط آزمایشگاه به داخل رحم مادر حاصل می شود .
اهداء تخمک : تحریک تخمک گذاری و برداشت تخمک از یک فرد ، برای باروری و انتقال به داخل رحم فرد دیگری است .
تخمدان : غده جنسی در زنان است که دارای دو عملکرد تولید مثلی شامل آزاد سازی تخمک به طور ماهانه و تولید هورمونهای جنسی زنانه می شود .
اووم : تخمک بالغ
تخمک یا اوسیت : سلول جنسی ماده است که در حالت بالغ تخم نامیده می شود .
حاملگی اکتوپیک خارج رحمی : جایگزینی جنین در مکان خارج از رحم ، شامل لوله های رحمی یا داخل حفره شکمی است که با خطر زیادی برای مادر همراه است .
زیگوت : سلول حاصل از لقاح تخمک و اسپرم قبل از شروع تقسیمات است .
جنین : واژه ای است که برای توصیف جنین در حال رشد در داخل رحم از هفته نهم تا پایان حاملگی به کار می رود .
: نسب و ماهیت آن
نسب از نظر لغت مصدر به معني قرابت، اصل، نژاد، خويشاوندي[1] و علاقه و رابطه بين دو شي (انسان) معنا شده است[2].
نسب برادری، پیوند نسبی میان دو تن، اعم از زن و مرد ، که توسعاً به پیوند عمیق دینی و عاطفی نیز دلالت می‌کند.
با آنكه باب اول از كتاب هشتم قانون مدني ايران به احكام مربوط به نسب اختصاص داده شده است ولي تعريف صريحي از ماهيت نسب در اين قانون به چشم نمي خورد، از اين رو حقوقدانان به منظور شناسايي ماهيت حقوقي نسب تعاريف مختلفي را ارائه داده اند.
به منظور دستيابي به تعريف جامعي از ماهيت حقوقي نسب، لازم است ابتداً تعاريفي را كه در اين زمينه از سوي فقها و حقوقدانان ارائه شده است را مورد بررسي قرار دهيم.
صاحب جواهر در تعريف نسب مي نويسد:
«نسب عبارتست از منتهي شدن ولادت شخصي به ديگري مانند پدر و پسر يا انتهاي ولادت دو شخص به ثالث، مانند دو برادر و پدر[3]».
.
.
بازدیدها: 17