تاثیر زندگی اولیه قدیس اوگوستین و امام محمد غزالي در دیدگاه‌های خداشناسی
چکیده
آرلیوس اوگوستینوس[1] در سال 354 م. در تاگاست[2] متولد شد. محور افكارش تصوري است كه از خدا دارد و آن ايمان به خداي قادر، عالم و خير مطلق است. او خداي پسر را ظهور خداي پدر مي‌داند. خداي پسر را مقر ايده‌ها و خلقت را ظهور كلمه می‌داند و از نظر وی پدر و پسر هم گوهرند. خدای او يگانه‌ی فاعل و علت حقيقي، بزرگ بي كميت، فراتر از همه چيز و در همه جاست. امام محمد غزالی[3] در سال450 ه.ق در طابران متولد شد. او می‌گفت: خدا غير قابل توصيف، علت العلل، منشاء هستي و نورالانوار است. كميت نمي‌تواند تحديدش كند. او فراتر از معقولات عقلي، عالم و قادر است؛ بنابراین می‌توان گفت غزالی و اوگوستین منشأ عالم را خدا می‌دانند؛ خدایی که نور الهی و تنها وجود حقیقی است و به همه چیز داناست. خدایی غیر قابل توصیف که با اراده‌ی مطلق و غیر قابل تغییر، جهان را آفریده است. در کنار این شباهت‌ها، تفاوت‌هایی هم وجود دارد. خدای اوگوستین برای نجات آدمیان صفات بشری را پذیرفته و وارد جسم شده است؛ اما خدای غزالی نمی‌تواند در جسم وارد شود و شبیه چیزی نیست. او برتر از هرگونه تصور است و عقل نمی‌تواند آن را درک کند.
مقدمه
خداشناسی و تمایل به ماوراء طبیعت، به زمان یا مکان خاصی از جهان اختصاص ندارد، بلکه به گواهی تاریخ باستانی اقوام مختلف، اعم از متمدن و ابتدایی، اعتقاد به خدا و مبدأ جهان، در میان تمام ملل وجود داشته است و در حفاری‌ها و کاوش‌های علمی دانشمندان باستان شناس که برای به‌دست آوردن طرز زندگی، پایه تمدن و شیوه‌ی تفکر اقوام گذشته انجام شده است، همواره زیر تل‌های بزرگ، عبادتگاه‌هایی کشف شده است که همگی از عبادت ملل دیرینه در آنها حکایت دارد؛ بنابراین، یکی از مهمترین مسائلی که بشر با آن مواجه بوده است، خدا و خداشناسی است؛ یعنی این که انسان از کجا آمده است و به کجا میرود و به این معناست که انسان به حقیقتی برسد که درک کند خداوند علت و خالق اوست و او عین نیاز و متعلق به خداوند است. به طور کلی، معرفت و شناخت هر موجود، به حسب شئ مورد شناخت، به دو صورت تحقق مییابد
بیان مسئله
مفهوم خدا از مهم‌ترين مفاهيمي است كه همواره در طی تاريخ با آدمي بوده است. هر انساني بر اساس نگرش و جهان‌بيني خاص خود، مفهومي از خداوند در ذهن دارد كه گاهی با مفاهيمي كه ديگران در ذهن دارند، متفاوت است و مي‌توان گفت بسياري از اختلافات دينداران در اصول اعتقادي، مبتني بر اختلافي است كه در اين زمينه با يكديگر دارند. همان طور كه غزالي خدا را غيرقابل توصيف و علت‌العلل و نورالانوار مي‌داند، آگوستين نيز مي‌گويد خدا در انديشه و زبان نمي‌گنجد و هيچ تصوري به آن نمي‌رسد و خدا نور فهم ماست، اما خداي غزالی برتر از همه تعينات و فراتر از همه‌ی معقولات عقلي است. در حالي كه خداي آگوستين از تجلي خدا به صورت آدمي، جداشدني نيست و در عالم الوهيت، پدر بزرگ‌تر از پسر نيست و پدر و پسر از روح القدس بالاتر نيستند و هر سه يكي‌اند.
2-1-1 زندگی اولیه
مردم روزگار باستان، چنان تصوری از خدايان داشتند كه حتّى نمى‌توانستند مفهوم تساهل و تسامح امروزى را درک كنند. هر چند مقامات امپراتورى روم در محدوده‌ى خود، به فرقه‌هاى متعدد در جشن‌ها و نهضت‌هاى درونى آنها چنان آزادى مى‌دادند كه پيروان آنان خيال مى‌كردند قدرت دولت، وجهه و اعتبار خود را از قدرت خدايان دریافت كرده است؛ امّا مسيحيان كم و بيش، در دوره‌هاى مختلف مورد شكنجه‌هاى بى رحمانه قرار مى‌گرفتند تا اين كه اوگوستين[1]، مسيحيّت را به عنوان دين رسمى مطرح کرد. مسيحيان هم در قرون وسطا براى مدّتى هيچ رقيبى را تحمّل نمى كردند؛ مثلاً اوگوستين خواهان مجازات بدنى تفرقه افكنان و بدعت گذاران بود و اين رَويه تقريباً در تمام قرون وسطا رايج بود.[2] تا آن که در قرن هجدهم، تساهل و تسامح مذهبى به وجود آمد؛ بنابراین، بى تفاوتى دينى رواج پیدا کرد.
اهمیت قدیس اوگوستین و تأثيرات او در جهان
سنت اوگوستین فیلسوف و قدیس قرن چهارم و پنجم بعد از میلاد، از جمله کسانی است که تاثیر فراوانی بر دیانت مسیحی و سیر تاریخ فکر در غرب داشته است.[1]به طور کلی تاثیر او بر تفکر قرون وسطا بسیار عمیق بود. او با انتقال بسیاری از ویژگی‌های تفکر نوافلاطونی به مسیحیت نخستین، فیلسوف بزرگ مسیحی در غرب به شمار می‌آید.[2] بر همین اساس بررسی آثار اوگوستین از چند بعد، دارای اهمیت است؛ از یک طرف، او فیلسوف بزرگی بود و مبادی جدیدی از رابطه‌ی عقل و نقل را مطرح کرد و قائل به برتری نقل بر عقل شد و از طرف دیگر، متألّهی توانمند بود و مبادی دینی تازه‌ای را به مسیحیت وارد کرد تا جایی که به‌عنوان “دومین مؤسس آیین مسیحیت” شهرت یافت.[3]
بازدیدها: 9